Litla-Hraun í 80 ár

Nú eru áttatíu ár liðin frá því að vinnuhælið, síðar fangelsi, að Litla-Hrauni tók til starfa. Þann 8. mars 1929 komu fyrstu fangarnir til að taka út refsingu sína. Frá þeim tíma og allt til þessa hafa þúsundir manna farið um hlaðið á Litla-Hrauni og sumir oftar en einu sinni. Á þriðja áratug síðustu aldar var mikið ófremdarástand í fangelsismálum landsins. Hegningarhúsið, sem var eina afplánunarfangelsið, var ekki í góðu ástandi og dugði ekki lengur sem slíkt.

Margir biðu þess að taka út refsingu sína en komust ekki að því fangelsið var oftast yfirfullt. Þá sem nú vissu menn að það var íþyngjandi refsing að bíða eftir því að komast til afplánunar. Nú árið 2009 munu á annað hundrað manns bíða þess að taka út refsingu sína. Augljóst er að á þeim vanda þarf að vinna bug. Það stóð reyndar til en í kjölfar efnahagshrunsins var uppbyggingu fangelsa slegið á frest.
Ríkisstjórnin, sem tók við völdum 1927 með Jónas Jónsson frá Hriflu sem dómsmálaráðherra, sá að eitthvað varð að gera í fangelsismálunum þjóðarinnar. Margir málsmetandi menn voru á sama máli og gagnrýndu harðlega aðbúnaðinn í Hegningarhúsinu í Reykjavík. Menn stungu upp á ýmsum stöðum sem vænlegir væru fyrir vinnuhæli eins og Fossvoginum, Bústöðum og Mosfellssveit. En austur á Eyrarbakka stóð fallegt hús sem Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisisins, hafði teiknað. Það átti að verða sjúkrahús. Framkvæmdin reyndist hins vegar of dýr og stöðvaðist. Húsið stóð fokhelt í nokkur ár og enginn vissi hvað beið þess.Í umræðum á Alþingi 1928 um frumvarp um betrunarhús og letigarð (síðar vinnuhæli) kom fram að stjórnvöld hefðu augastað á sjúkrahúsbyggingunni fyrir austan. Ekki voru allir sammála því að sú bygging og staðsetning væri heppileg. Töldu sumir m.a. að hún væri of langt frá Reykjavík. Engu að síður fór það svo að hún var keypt undir fyrirhugað vinnuhæli.

Fangar ósáttir við matinn

Nokkrir fangar á Litla-Hrauni skiluðu í dag inn undirskriftarlista til Margrétar Frímannsdóttur forstöðumanns fangelsisins þar sem þeir lýstu yfir óánægju með fæðið. „Við erum mjög ósáttir við matinn hérna, þetta litla sem við fáum fyrir 12 manns. Við búum við önnur kjör en aðrir hér á Litla-Hrauni," segir Guðmundur Freyr Magnússon, talsmaður fanganna.
 
„Við viljum fá matarpening eins og fangarnir í nýja húsinu til að kaupa okkur í matinn. Við erum hérna 12 fullorðnir menn sem erum alveg fullfærir um að sjá um okkur sjálfir og elda."." Guðmundur segir fanganna í álmunni fá of lítinn mat miðað við fjölda og hann sé næringarlítill. „Þetta er svo gegnumsoðið að það eru engin vítamín eftir í þessu fæði. Hér eru menn sem eru í fullri vinnu, úti frá kl. 9 á morgnanna til kl.17 á daginn og þurfa almennilega næringu." Fangarnir hótuðu hungurverkfalli yrði ekki farið að óskum þeirra.

Liggur einhver refsing við því að bera ljúgvitni í sakamáli?

Stutta svarið við þessari spurningu er já. Í fyrsta málslið 1. mgr. 142. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940segir:
 
Hver, sem skýrir rangt frá einhverju fyrir rétti eða stjórnvaldi, sem hefur heimild til heitfestingar, skal sæta fangelsi allt að fjórum árum.
Hafi skýrsla verið heitfest skal það virt til þyngingar refsingar, samanber annan málslið, en sé skýrsla röng í atriðum sem ekki varða málefnið sem verið er að kanna, má beita sektum eða fangelsi allt að einu ári.


Það telst enn alvarlegra brot að bera ljúgvitni í máli sé það gert með það fyrir augum að saklaus maður verði sakaður um eða dæmdur fyrir refsiverðan verknað, en samkvæmt 1. mgr. 148. gr. laganna varðar það allt að 10 ára fangelsi, og fangelsi allt að 16 árum hafi brotið haft, eða því verið ætlað að hafa í för með sér velferðarmissi fyrir nokkurn mann.

Þessar reglur gilda þó ekki um alla sem bera vitni í máli, því þar er sakborningurinn sjálfur sérstaklega undanskilinn. Samkvæmt 143. gr. almennu hegningarlaganna varðar það sökunaut sjálfan ekki refsingu þó að hann skýri rangt frá málavöxtum. Þeim manni skal ekki heldur refsað, sem rangt hefur skýrt frá atvikum vegna þess að réttar upplýsingar um þau hefðu getað bakað honum refsiábyrgð í slíku máli, eða hann hafði ástæðu til að halda, að svo væri.
 
Visindavefurinn

Ráðstefna á Litla Hrauni

Það er ekki algengt að fjölmennar ráðstefnur séu haldnar í fangelsum. Ein slík verður þó haldin núna laugardaginn 22. nóvember á Litla-Hrauni og stendur hún frá kl. 10.00-14.00. Það er AA deild fanga, Brúin, sem stendur fyrir ráðstefnunni. Um 40 manns hefur verið boðið til ráðstefnunnar og ætla má að álíka margir fangar mæti. Það er mál manna að mjög vel hafi til tekist síðast þegar slík ráðstefna var haldin og slíkir atburðir eru alltaf lyftistöng í því öfluga AA starfi sem rekið er innan fangelsanna. Margir utanaðkomandi AA menn mæta reglulega á AA fundi á Litla-Hraun og deila reynslu sinni með föngum og hvetja þá til dáða.

Andlát: Sigríður Heiðberg

Sigríður Svanlaug Heiðberg.
 
Sigríður Svanlaug Heiðberg, formaður Kattavinafélags Íslands og framkvæmdastjóri Kattholts, er látin, 72 ára að aldri. Hún lézt á líknardeild Landspítala Ísland, Landakoti, þriðjudaginn 22. febrúar sl. Hún lætur eftir sig eiginmann, Einar Jónsson verktaka og fósturson, Daníel Orra Einarsson nema, bróður Eyþór Heiðberg, móðursysturdóttur sína Sigríði Einarsdóttur, systkinabörn og börn þeirra.
 
Sigríður Svanlaug var fædd í Reykjavík 30. mars 1938. Foreldrar hennar voru Jón Heiðberg heildsali og frú Þórey Heiðberg Eyþórsdóttir. Sigríður gekk í Húsmæðraskólann í Reykjavík 1958 til 1959 þar sem hún bazt skólasystrum sínum í óslítandi böndum svo þær héldu saumaklúbb reglulega og ferðuðust víða um Ísland og til útlanda ásamt mökum.Hún sótti námskeið og lauk námi hjá Apótekarafélaginu 1968 sem aðstoðarmaður lyfjafræðings og starfaði hjá Stefáni Thorarensen hf. í tvo áratugi.
 
Sigríður hefur setið í stjórn Verndar síðan 1986 og verið varaformaður síðan 2001. Hún tók við formennsku Kattavinafélags Íslands 1989 með opnun Kattholts að leiðarljósi. Líknarstöðin Kattholt var opnuð júlílok 1991, er hún móttaka fyrir heimilislausa ketti og kattahótel. Kattholt hefur verið starfrækt allan tímann undir handleiðslu hennar með það meginmarkmið að stuðla að bættu og upplýstu dýrahaldi Íslendinga.

Hún var kjörin heiðursfélagi Félagasamtakanna Verndar árið 2010.

Vernd vottar aðstandendum dýpstu samúð.

 

Þráinn Farestveit