Neyðarstig

Fangelsismálastofnun ríkisins

 

Í ljósi þess að Almannavarnir hafa lýst yfir neyðarstigi vegna COVID-19 veirunnar þá virkjast einnig neyðarstig viðbragðsáætlunar fangelsanna

 

Á neyðarstigi er gripið til róttækra aðgerða í fangelsunum sem eru afar íþyngjandi fyrir alla hlutaðeigandi, en aðgerðirnar eru nauðsynlegar og farið í þær til að tryggja öruggan rekstur fangelsanna.

Þær aðgerðir sem snúa að föngum og aðstandendum þeirra eru eftirfarandi:
Allar heimsóknir til fanga eru felldar niður að svo stöddu. Daglega er það endurskoðað hvort það ástand varir áfram.
Allar aðrar gestakomur hvort sem það eru AA menn, sponsorar, námskeiðshaldarar, skemmtikraftar eða annað sambærilegt er stopp þar til annað er ákveðið.
Fyrirhuguðum dagsleyfum og skammtímaleyfum fanga er nú þegar frestað.
Fangar eru ekki fluttir á milli fangelsa nema í ítrustu neyð.

Daglega endurskoðar yfirstjórn Fangelsismálastofnunar þessar aðgerðir og metur það hvort tilefni sé til að grípa til frekari aðgerða eða hvort unnt sé að aflétta einhverjum þeirra.


Afstaða 15 ára

 

Mikilvæg Afstaða til fimmtán ára

Fimmtán ár eru í dag síðan hópur fanga á Litla-Hrauni tók sig saman og stofnaði félagið Afstöðu á grundvelli heimildar í lögum þess efnis að fangar geti kosið sér talsmenn til að vinna að málefnum fanga og koma fram fyrir þeirra hönd. Afstaða hefur frá upphafi sinnt því grunnhlutverki afalúð en á liðnum árum hefur orðið mikil útvíkkun á umfangi starfseminnar og verkefnum samhliða fjölgað gríðarlega.

Guðmundur Ingi Þóroddson formaður Afstöðu

Árangurinn af starfinu er ótvíræður og sýnir sig kannski best í auknu og nánu samstarfi með fangelsismálayfirvöldum, sveitarfélögum og ráðuneytum. Pyntinganefnd Evrópuráðsins fundaði með Afstöðu í fyrravor og sögðu nefndarmenn að félagið væri einstakt, allavega í Evrópu ef ekki á heimsvísu. Það að fangar hafi myndað félag sem hafi raunverulegt vægi í stjórnkerfinu sætir því tíðindum og komust ábendingar Afstöðu inn í skýrslu pyntinganefndarinnar sem skilað var til stjórnvalda.

Umræddur fundur er aðeins lítið dæmi af þeim fjölmörgu verkefnum sem Afstaða tókst á hendur í fyrra en sjálfboðaliðar félagsins standa í ströngu alla daga. Laust á litið leituðu nærri 800 einstaklingar til félagsins á árinu 2019 og úrlausnarefnin voru margvísleg. Í seinni tíð eru það nefnilega ekki eingöngu fangar sem leita til Afstöðu heldur ekki síður aðstandendur, tilvonandi og fyrrverandi fangar. Velferðarmálin eru ofarlega á baugi og sýnir sig kannski helst í því að bæði velferðarnefnd Reykjavíkurborgar og Ásmundur Einar Daðason félagsmálaráðherra hafa nýverið ákveðið að styrkja Afstöðu til áframhaldandi góðra verka í málaflokknum.

Því skal haldið til haga að á fimmtán ára starfstíma Afstöðu er þetta fyrsti styrkurinn sem ráðuneyti veitir félaginu, þrátt fyrir fögur fyrirheit frá þeim fleirum. Jafnframt hafa önnur sveitarfélög en Reykjavíkurborg hafnað styrkbeiðnum, þrátt fyrir að félagið veiti íbúum þess nauðsynlega aðstoð. Afstaða horfir björtum augum á framtíðina og markmiðið er að halda áfram því góða starfi sem unnið hefur verið á undanförnum árum. Enn óskar félagið þess að komast á fjárlög enda væri þá hægt að renna styrkari stoðum undir reksturinn og koma sérfræðingum, félagsfræðingum og sálfræðingum í hlutastörf en sem stendur kaupir Afstaða slíka þjónustu dýrum dómum.

Á meðal þeirra mála sem eru í forgrunni á afmælisárinu má nefna atvinnuþátttöku fyrrverandi fanga og húsnæðismál. Afstaða hefur átt fundi með yfirvöldum og einkaaðilum vegna þessara mála og horfir vonandi til betri tíðar í málaflokkunum. Þá stefnir félagið á að auka enn samskipti við félagsþjónustur sveitarfélaganna og efla tengsl við sérfræðinga á sviði fangelsismála og heilbrigðis- og velferðarmála. Afstaða hefur á undanförnum árum fest sig í sessi og sinnir mikilvægu starfi. Þess vegna vonumst við til þess að mæta meiri velvilja hjá hinu opinbera þegar kemur að fjárveitingum til starfseminnar.

Vernd tekur undir það að Afstaða hafi á undanförnum árum látið til sín taka og oft á tíðum hefur Afstaða hreyft við viðhorfum hins opinbera og almennings til málefna fanga að eftir því hefur verið tekið. Vernd fangahjálp hefur átt náið og farsælt samstarf við Afstöðu og óskar samtökunum til hamingju með 15 ára starfsafmælið

 

Þráinn Farestveit

Framkvæmdarstjóri

 


Guðþjónustu á páskadag

 

Sr. Hreinn Hákonarson prestur fanga var með guðþjónustu að vanda á páskadag í fangelsum sem liggja næst höfuðborgarsvæðinu. Dagurinn var tekinn snemma og var fyrsta guðþjónustan í fangelsinu á Hólmsheiði en eftir það var haldið í opna fangelsið að Sogni í Ölfusi.

Þá var haldið að Litla-Hrauni þar sem flestir fangar voru og var þátttakan þar sérstaklega góð en um þrjátíu fangar komu til guðþjónustunnar þar.

 

 

 

Í för með Sr. Hreini var Hjalti Jón Sverrisson tónlistarmaður og guðfræðingur.

 

 

 

 

Þráinn Farestveit

 

 


Nýr fangaprestur

 Frú Agnes Sig­urðardótt­ir, bisk­up Íslands, hef­ur skipað sr. Sigrúnu Óskars­dótt­ur sem fanga­prest þjóðkirkj­unn­ar. Hún er fyrsta kon­an sem gegn­ir því starfi en áður hafa þrír karl­menn sinnt því að því er seg­ir á vef kirkj­unn­ar. Sér­stakt fanga­prest­sembætti var sett á lagg­irn­ar um ára­mót­in 1970. Átta hafi sótt um starfið en skipað er í það til fimm ára.

sr. Sigrúnu Óskars­dótt­ur

Sigrún er fædd í Reykja­vík árið 1965. Hún lauk stúd­ents­prófi frá Mennta­skól­an­um að Laug­ar­vatni 1985, guðfræðiprófi frá Há­skóla Íslands 1991 og síðar sál­gæslu­námi frá Lovisen­instituttet í Ósló. Sigrún var vígð árið 1991 til Laug­ar­nessprestakalls sem aðstoðarprest­ur og leysti af sem sjúkra­húsprest­ur á Land­spít­al­an­um um hríð.

Þá var Sigrún fram­kvæmda­stjóri Æsku­lýðssam­bands kirkj­unn­ar i Reykja­vík­ur­pró­fasts­dæm­um frá 1994-1995, prest­ur í norsku kirkj­unni 1996-1997 og ráðin síðan sem prest­ur ís­lenska safnaðar­ins í Ósló frá 1997 til 2001. Hún var skipuð prest­ur í Árbæj­ar­sókn í Reykja­vík árið 2001 og lét af þeim störf­um árið 2015. Und­an­far­in ár hef­ur hún verið starfsmaður Útfar­ar­stofu kirkju­g­arðanna.

Vernd fangahjálp óskar Sigrúnu innilega til hamingju með stafið og að samstarf fangahjálparinnar og fangaprests verði innilegt og farsælt eins og verið hefur. 

 


Vilja sálfræðinga í öll fangelsi landsins

Þingflokkur Samfylkingar hefur lagt fram tillögu til þingsályktunar þess efnis að það verði að minnsta kosti einn sálfræðingur með starfsstöð í hverju fangelsi. Þingmaðurinn Helga Vala Helgadóttir er fyrsti flutningsmaður frumvarpsins. Páll Winkel fangelsismálastjóri fagnar þessu framtaki og vonar að málið nái fram að ganga.

„Þetta eru auðvitað frábærar fréttir, ef af þessu verður. Hvað getur maður annað sagt?“ spyr Páll og bætir við að það hljóti hver maður að sjá að það sé ekki nóg að fjölga fangarýmum líkt og hefur verið gert, meðal annars með tilkomu nýs fangelsis á Hólmsheiði, heldur verði um leið að fjölga þeim sem sinna föngunum. „Það hefur ekki verið gert síðustu áratugi og raunar þvert á móti,“ útskýrir Páll.


 

Hjá Fangelsismálastofnun starfa nú fjórir sálfræðingar í þremur stöðugildum. Einn er með starfsstöð á Litla-Hrauni en hinir þrír eru með starfsstöð í Reykjavík. Sálfræðingarnir sinna öllum fangelsum. Engin föst viðvera sálfræðings er á Kvíabryggju og á Akureyri en sálfræðingur fer vikulega á Hólmsheiði og Sogn. „Stjórnvöldum ber skylda til að veita þeim sem er frelsissviptur sálræna aðstoð til að hann hafi möguleika á að koma bættari úr afplánun. Einnig er ljóst að þeir sem dvelja á bak við lás og slá glíma oftar en ekki við fyrri áföll sem mikilvægt er að vinna úr, hvort sem þau áföll tengjast uppvexti, neyslu eða öðru,“ segir í greinargerð með tillögunni.

 

Páll tekur undir þessi orð. „Það blasir við okkur sem í fangelsunum störfum að flestir, ef ekki allir, glíma við einhvers konar fíknivanda – að sama skapi blasir það við okkur að það þarf að hjálpa öllu því fólki sem glímir við slíkan vanda. Menn eru að fremja langflesta glæpi undir áhrifum fíkniefna og ef fólki er hjálpað að takast á við slíkt, þá getum við fækkað afbrotum og þar af leiðandi endurkomum inn í fangelsin. Í mínum huga er þetta svo einfalt, að minnsta kosti hjá stórum hluta minna skjólstæðinga. Að fá sálfræðinga með fasta starfsstöð í hvert fangelsi væri mikið gæfuspor. Samfélagið á að gera allt sem mögulegt er til að hjálpa fólki af glapstigum, og það er svo sem algjörlega óháð stjórnmálaflokkum eða nokkurri pólitík.“

VÍSIR/VILHELM

 


Aðalfundur Verndar

 

Aðalfundur Verndar

Aðalfundur Verndar verður haldinn að Laugateigi 19 fimmtudaginn 13 júní.

klukkan 19.15

Dagskrá:

1. Skipan fundarstjóra, fundarritara.
2. Skýrsla stjórnar Verndar
3. Ársreikningar félagsins
6. Lagabreytingar
7. Kosning stjórnarmanna.

 

Stjórnin

 

 

 


Samstarfssamningur

 

Rauði krossinn og Fangelsismálastofnun undirrituðu samstarfssamning á dögunum vegna nýs tilraunaverkefnis til þriggja ára fyrir fólk eftir afplánun refsivistar í fangelsum. Undirbúningur hefst strax í janúar 2018 og standa vonir til að verkefnið geti farið af stað seinni hluta árs. Rauði krossinn í Kópavogi mun sjá um undirbúning og framkvæmd verkefnisins.

Verkefnið er að norskri fyrirmynd, en norski Rauði krossinn hefur starfrækt álíka verkefni í áratug. Um félagsvinaverkefni er að ræða, þar sem sjálfboðaliðar aðstoða þátttakendur í allt að 12 mánuði eftir að afplánun lýkur. Aðstoðin felst í ýmsu er snýr að daglegu lífi enda margt sem þarf að huga að eftir fjarveru úr samfélaginu. Hagsmunaaðilar, ekki síst fangar, munu koma að verkefninu á fyrstu stigum með það að leiðarljósi að úrræðið nýtist sem best og beri árangur.

Á myndinni má sjá Pál E. Winkel, forstjóra fangelsismálastofnunar og Kristínu S. Hjálmtýsdóttur framkvæmdastjóra Rauða krossins á Íslandi við undirritun samningins.

 

 

 

 


LITLA-HRAUN – SÖGUSÝNING

Í tilefni 90 ára afmælis Fangelsisins á Litla-Hrauni efndi fangelsið og Byggðasafn Árnesinga til sögusýningar í borðstofu Hússins á Eyrarbakka. Sýningin opnaði á afmælisdeginum föstudaginn 8. mars kl. 17. Á sýningunni er sögð saga fangelsisins. Þróun á starfsemi Litla Hrauns sem stofnunnar er þar í forgrunni en auk þess er litið inní veröld fangavarða, fanga og samfélagsins í kring. Sýningin er byggð á ýmsum munum frá fangelsinu, ljósmyndum sem til eru og gagnorðum sýningartextum. Myndir frá opnun sýningarinnar fylgja hér með. Það eru rúmlega 90 ár síðan lagt var fram lagafrumvarp á Alþingi með orðalagi þess tíma, þar sem "Landsstjórninni var heimilað að verja af ríkisfje alt að 100 þús. kr. til að kaupa land og láta reisa betrunarhús og letigarð, þar sem skilyrði þykja góð, til að fangar og slæpingar, sem ekki vilja vinna fyrir sjer eða sínum, geti stundað holla og gagnlega vinnu. Úr varð að setja upp letigarðinn í því húsi sem fyrr átti að verða sjúkrahús Sunnlendinga". Mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan þessi texti var ritaður og samfélagið tekið miklum breytingum, bæði innan og utan veggja "letigarðsins" sem við köllum nú Fangelsið. Í upphafi voru starfsmenn á Litla-Hrauni þrír, Sigurður Heiðdal forstöðumaður, Zóphanías Jónsson, matráður og Jónas Jónsteinsson fangavörður. Fyrstu fangarnir voru þrír og alls komu 20 fangar fyrsta árið. Nú 90 árum síðar starfa 57 starfsmenn á Litla – Hrauni, auk allra þeirra kennara, heilbrigðisstarfsfólks og annarra sérfræðinga sem sinna margskonar þjónustu við vistmenn sem geta orðið allt að 87 í senn þegar mest er. Í upphafi var áherslan á vinnu og betrun. Í dag er áherslan á virkni til betrunar. Við hvetjum fanga til að mennta sig og stunda vinnu. Við viljum að þeir taki þátt í meðferðarstarfi og leggjum áherslu á sjálfsumsjón daglegra hluta eins og að fangar sinni eigin matseld sjálfir. Brot þeirra fanga sem sátu inni þá og nú voru gjörólík. Helmingur þeirra fanga sem voru á Litla Hrauni fyrstu 10 árin sátu inni vegna bruggs og áfengislagabrota. Rúmlega þriðjungur fyrir auðgunarbrot, tæp 10 prósent fyrir "leti og óhlýðni". Í dag sitja flestir inni vegna fíkniefna eða fjórðungur, um 20% vegna auðgunarbrota, 15% vegna kynferðisbrota og jafn margir vegna ofbeldisbrota og vegna annarra brota. Enginn situr inni vegna "leti og óhlýðni" þó einhverjir hafi mögulega gerst sekir um hana. Það er áhugavert að skoða sambúð fangelsins við nágranna sína, Eyrbekkinga og Stokkseyringa. Fyrstu áratugina voru fangarnir hluti af daglegu lífi í þorpunum, skautuðu með börnunum á Hópinu, unnu ýmis störf í þorpunum, mjólkupósturinn Gústi Greyskinn ók handvagni sínum gegnum þorpið og færði viðskiptavinum ríkisins sína daglegu mjólk hvernig sem viðraði og aðrir fangar gengu inn og út úr fangelsinu ýmist með leyfi eða án heimildar. Afstaða íbúanna hefur samt heilt yfir verið sú að þeir vilja geta sagt með stolti að það ríki sátt um að þessi starfsemi sé hér og það er mikilvægt. Þessi sátt birtist meðal annars í því að Byggðarsafns Árnesinga og Fangelsið geta unnið saman að uppsetningu sögusýningar. Þrátt fyrir að margir sem búa í nágrenni fangelsisins starfi þar eru einnig fjölmargir sem hafa búið skammt frá alla sína tíð en aldrei komið þangað inn. Með þessari sýningu má segja að reynt sé að ná til þeirra og veita þeim innsýn inn í starfsemina. Þessi langa saga hefur skilið eftir sig ýmsar minjar og minningar. Sumt hefur tekist að varðveita og er nú til sýnis í Byggðasafni Árnesinga í borðstofu Hússins á Eyrarbakka. þökk sé fyrirhyggju þeirra sem gera sér grein fyrir varðveislugildi hlutanna. Þar koma margir til sögunnar en að öllum öðrum ólöstuðum er ekki hjá því komist að nefna á nafn þann mann sem hefur lagt mest af mörkum við að varðveita og halda á lofti sögu fangelsanna og þá Litla-Hrauns sérstaklega. Sr. Hreinn Hákonarson fangaprestur hefur unnið þrekvirki í því að safna saman munum og gögnum um fangelsið og honumber að þakka sérstaklega fyrir hans framlag. Þessi sýning hefði ekki verið möguleg án hans aðkomu. Fangelsissaga á Íslandi byrjar um svipað leyti og þetta hús sem við erum í var byggt fyrir 250 árum, en Múrinn í Reykjavík, nú stjórnarráðshúsið var byggt um svipað leyti og þar var fyrsta fangelsi íslendinga. Síðar var Hegningarhúsið byggt hundrað árum síðar, árið 1872. Árið 1928 var strax farið að skrifa um aðstæður þar og þær taldar óhentugar. Það þótti því mikil bylting þegar Litla Hraun var tekið í notkun.

 


Áfangaheimili Verndar

Um helm­ing­ur fanga á Íslandi lýk­ur nú afplán­un sinni á áfanga­heim­ili Vernd­ar í Reykja­vík. Þar eru um tutt­ugu pláss sem oft­ast eru full­nýtt. Fang­ar geta verið þar í allt að tólf mánuði. Dæmi eru um að þeir biðji um að vera leng­ur. Eng­in önn­ur sam­bæri­leg úrræði eru nú í boði hér á landi.

Þrá­inn Farest­veit, fram­kvæmda­stjóri Vernd­ar, seg­ir að úrræðið nægi þess­um fjölda í dag, en bend­ir á að boðun­arlist­ar séu lang­ir, m.a. í kjöl­far þess að tveim­ur fang­els­um var lokað. Þegar nýja fang­elsið á Hólms­heiði verði komið að fullu í notk­un sé ljóst að ásókn­in muni aukast. Við því þurfi að bregðast með ein­hverj­um hætti.

Í meist­ara­rit­gerð Nínu Jacqu­el­ine Becker sem sagt var frá á mbl.is í vik­unni og byggð var á viðtöl­um við fyrr­ver­andi fanga, kom fram að skort­ur væri á eft­ir­fylgni og fé­lags­leg­um stuðningi fyr­ir fanga sem lokið hafa afplán­un. Þeir sem sem hún ræddi við nefndu sum­ir hverj­ir að fátt hefði beðið þeirra utan veggja fang­els­is­ins.

Frétt mbl.is: „Hell­ing­ur af of­beldi“ á Litla-Hrauni

 „Þær eru nokkr­ar krafta­verka­sög­urn­ar,“ seg­ir Þrá­inn Farest­veit um fanga sem lokið hafa afplán­un á Vernd. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Á Vernd er föng­un­um veitt­ur marg­vís­leg­ur stuðning­ur og sú staðreynd að helm­ing­ur fanga lýk­ur nú afplán­un sinni þar vek­ur upp spurn­ing­ar um ör­lög jafn­margra sem gera það ekki?

Þrá­inn seg­ir að ein­hver hluti fanga velji að ljúka frek­ar afplán­un inni í lokuðum fang­els­um. Regl­ur á Vernd eru strang­ar, þeir sem þar dvelja þurfa að vera í starf­send­ur­hæf­ingu, vinnu eða námi, fara að regl­um um úti­vist­ar­tíma og vera edrú. „Þetta hent­ar ekki öll­um,“ seg­ir hann.

 

Um 8% send aft­ur í fang­elsi

Þeir fang­ar sem eru í neyslu inni í lokuðum fang­els­um eiga þess því ekki kost að ljúka afplán­un á Vernd. Þeir sem eru í neyslu og vilja fara í meðferð geta farið í meðferð á veg­um SÁÁ eða í Hlaðgerðarkoti, svo lengi sem þeir eiga ekki önn­ur ólok­in mál í dóms­kerf­inu. Í kjöl­farið geta þeir svo lokið afplán­un á Vernd. Verði fang­ar upp­vís­ir að því að vera í neyslu á meðan þeir eru þar eru þeir send­ir aft­ur í fang­elsi. Slíkt ger­ist í um 8% til­vika. „Það verður að telj­ast eðli­legt, sér­stak­lega miðað við það að í kring­um 90% þeirra sem eru í fang­els­um eru fíkl­ar,“ seg­ir Þrá­inn.

Dæmi eru um að fang­ar hafi í eng­in hús að venda þegar þeir koma úr fang­elsi og séu auk þess stór­skuldug­ir, m.a. vegna fíkni­efna­neyslu. Þar með eru þeir fast­ir í víta­hring sem erfitt get­ur reynst að rjúfa.

 „Þetta er nokkuð al­gengt,“ seg­ir Þrá­inn. „Það er hóp­ur manna í fang­els­um sem er fast­ur í viðjum fíkn­ar. Þess­um mönn­um tekst ekki að ljúka meðferðum við fíkn sinni eða hefja hana yf­ir­höfuð.“

Leitað lausna í und­ir­heim­un­um

En Þrá­inn ít­rek­ar að vilji fang­ar leita sér hjálp­ar sé sá mögu­leiki alltaf fyr­ir hendi. „Ef menn eru til­bún­ir að taka U-beygju í lífi sínu, taka ábyrgð á eig­in lífi og hætta að kenna öðrum um, þá hef­ur und­an­tekn­ing­ar­laust verið hægt að koma þeim til aðstoðar, þó að þeir hafi átt um­tals­verðar skuld­ir í und­ir­heim­un­um.“


Börn sem ættu að vera á sjúkrahúsi

„Við þurf­um að vita hvað við erum að gera vel til að vita hvað við þurf­um að gera bet­ur,“ sagði Hall­dór Hauks­son, sviðsstjóri meðferðar- og fóst­ur­sviðs Barna­vernd­ar­stofu, á opn­um fundi SÁÁ-klúbbs­ins um vímu­efna­vanda unga fólks­ins sem fram fór í gær­kvöldi.

Fjöldi manns sótti fund­inn, en auk Hall­dórs fór þar með fram­sögu Val­gerður Rún­ars­dótt­ir, for­stjóri sjúkra­húss­ins Vogs, áður en þau tóku svo bæði þátt í pall­borðsum­ræðum.

Í fram­sögu sinni sagði Hall­dór mik­il­vægt að horfa á styrk­leika þeirr­ar þjón­ustu og úrræða sem Barna­vernd­ar­stofa hef­ur yfir að ráða, og byggja ofan á, í stað þess að segja að allt sé ónýtt og að byggja þurfi þjón­ust­una upp að nýju. Einn af helstu styrk­leik­um þjón­ust­unn­ar sagði hann vera fjöl­kerfameðferðina, eða MST, sem fram fer á heim­ili þess sem á þarf að halda til þess að yf­ir­færsla fari fram sam­hliða. 600 fjöl­skyld­ur hafa nýtt sér meðferðina á síðastliðnum tíu árum og af henni hlýst góður ár­ang­ur, að því er fram kem­ur í um­fjöll­un um mál þetta í Morg­un­blaðinu í dag.

 

 

 


Fangar

Málefni fanga hafa verið mörgum hugleikin undanfarið. Án efa hefur sjónvarpsþáttaröðin Fangar haft þar áhrif á og fengið menn til velta vöngum yfir lífinu innan veggja fangelsismúranna. Einkum stöðu kvenfanga. Fyrr í vikunni var sérstök umræða á alþingi um stöðu fanga. Sjónarmiðin sem þar voru sett fram báru öll með sér mikinn velvilja í garð fanga og samhug. Að sama skapi örlaði á tortryggni í garð fangelsa sem slíkra þótt einungis einn þingmaður hafi viðrað þá skoðun að fangelsisvist væri beinlínis gamaldags og úrelt fyrirbæri. Þeir þingmenn sem til máls tóku lögðu hins vegar áherslu á að markmiðið með fangelsisvist ætti að vera betrun fremur en eitthvað annað. Frá mínum bæjardyrum séð var það ánægjulegt. Ekki síst vegna þess að undanfarin ár hefur gjarnan gætt undarlegrar refsigleði í almennri umræðu um einstök dómsmál. Jafnvel úr ræðustól al- þingis. Á það ber þó að líta að tilgangur refsinga er margþættur. Refsingu er ætlað að vera hegning fyrir brot um leið og henni er ætlað að vera öðrum víti til varnaðar og vera þannig forvörn gegn brotum almennt. Refsingu er líka ætlað að sporna gegn áframhaldandi brotum hins dæmda. Fangar eru auðvitað ekki einsleitur hópur og forsögur fangelsisvistar eru margvíslegar. Þó er það mál manna sem helst þekkja til að meirihluti fanga glími við slíkan vanda, heilsufars- og/eða félagslega, að markmið refsingar um að ná hinum dæmda af refilstigum náist illa nema með því að ráðast að rótum hans. Þar gegnir betrunarþáttur refsingar lykilhlutverki. Ný lög um fullnustu refsinga voru samþykkt á síðasta ári. Í þeim er í fyrsta sinn kveðið með skýrum hætti á um að markmiðið með fullnustu refsing sé öðru fremur að undirbúa dómþola fyrir virka þátttöku í samfélaginu. „Farsæl betrun“ er þannig lögum samkvæmt eitt meginmarkmið fullnustu refsinga. Með það að leiðarljósi voru því jafnframt rýmkaðar reglur um fullnustu refsinga utan fangelsis, svo sem með samfélagsþjónustu eða með rafrænu eftirliti. Því skal þó haldið til haga að frjáls félagasamtök hafa í nokkra áratugi gegnt lykilhlutverki við fullnustu refsinga. Þannig hafa fangelsismálayfirvöld átt gott samstarf við áfangaheimilið Vernd um vistun fanga sem eru að ljúka afplánun. Vægi Verndar mun ekki minnka nú þegar sjónum er í ríkara mæli beint að fullnustu dóma utan fangelsis. Það er þó ekki raunhæft að vænta þess að allir fangar eigi þess kost að afplána meirihluta dóms utan fangelsis. Þeir sem eftir sitja inni eru hins vegar jafnvel í brýnni þörf fyrir „farsæla betrun“ en hinir. Það er rétt að stefna að því að búa enn betur að þeim.

Sigríður Á. Andersen dómsmálaráðherra

 

MBl


Sigríður Á. Andersen, Dómsmálaráðherra, heimsótti Vernd

Sigríður Á. Andersen, Dómsmálaráðherra, heimsótti í dag Vernd fangahjálp að Laugateig 19 ásamt starfsfólki ráðuneytis Dómsmála. Í upphafi heimsóknarinnar var farið yfir hlutverk og sögu Verndar en á þessum tímamótum eru 60 ár frá því að Þóra Einarsdótti viðraði fyrst þá hugmynd að stofnun íslenskrar fangahjálpar. Þóra hafði þá fengið að kynnast sambærilegum samtökum þegar hún hafði stundað nám í Kofoed-skólanum í Kaupmannahöfn en hann var líknarstofnun sem lagði sig fram um að hjálpa útigangsfólki og þeim er minna máttu sín. Þóra hafði líka kynnst dönskum samtökum sem aðstoðu fanga og fjölskyldur þeirra. Þessi danska fangahjálp bar nafnið Det danske forsorgsselskab. Fanghjálpin danska vann í nánum tengslum við yfirvöld og einstaklinga en voru frjáls félagasamtök. Allar götur síðan hefur hugmyndafræði Verndar verið sú að samtökin skyldu aðstoða hvern þann, sem tekið hefði út refsingu eftir dómi. Honum skyldi hjálpað yfir byrjunarörðugleikana svo hann gæti aftur unnið traust samfélagsins. Þá skyldi reynt að útvega honum húsnæði og vinnu og hvetja til sjálfshjálpar. Farið var yfir mikilvægi starfseminnar, forvarnagildi og mikilvægi þess að einstaklingar sem hljóta óskilorðsbundna dóma njóti samfellu í úttekt dóma. Það hljóti alltaf að vera vilji samfélagsins að árangur sé sýnilegur af starfsemi sem þessari og einstaklingurinn komi betri út í samfélagið eftir slíka vistun.

Að þessu tilefni var nýr samningur undirritaður á milli Verndar og Fangelsismálastofnunar en samningurinn hefur verið í vinnslu í nokkurn tíma og mættu starfsfólk Fangelsismálastofnunnar, stjórnarmenn Verndar og starfsfólk. Þess bera að geta að Sigríður Á. Andersen Dómsmálaráðherra lét það verða eitt af sýnum fyrstu embættisverkum að koma á samkomulagi á milli Verndar og Fangelsismálastofnunnar varðandi þann samning sem nú hefur verið undirritaður. Páll Winkel forstjóri Fangelsismálastofnunnar ræddi um mikilvægi Verndar og benti á að Vernd skipti sköpum í öllu ferli afplánunnar og að samstarf Verndar og Fangelsimalastofnunnar hefði alltaf verið mjög gott. Ráðherran benti á mikilvægi samtaka á borð við Vernd þau væru afar mikilvæg í öllum stoðum samfélagsins og það bæri að hlúa að slíkum samtökum því án þeirra væri ekki hægt ná sama árangri.

Fyrir hönd okkar á Vernd þökkum við ráðherra og öðrum gestum kærlega fyrir heimsóknina og gagnlegt samtal um fangelsismál og mikilvægi afplánunar utan fangelsa. Það er mikilvægt fyrir samtökin að skynja þann áhuga og skilning sem ráðherra sýndi okkur með heimsókn sinni á Vernd og aðkomu að nýjum samningi. Samtökin óska Sigríður Á. Andersen velfarnaðar í embætti og hlökkum til nánara samstarfs á komandi árum.

Á mynd: Ragna Bjarnadóttir, Haukur Guðmundsson, Páll Winkel, Sigríður Á. Andersen, Elsa Dóra Grétarsdóttir, Þráinn Farestveit.